Sơ chế đẳng sâm tại HTX Dược liệu Đức Huy Tây Giang
Đẳng sâm (đảng sâm, sâm nam, sâm dây, sâm khu 7,) là cây thân thảo, leo bằng thân quấn, sống nhiều năm, phần trên mặt đất (thân mang lá) lụi tàn vào mùa đông hàng năm, phần dưới mặt đất (rễ củ) vẫn sống và lớn dần theo thời gian. Sau mùa quả chín, từ tháng 12 năm trước đến tháng 2 năm sau, các bộ phận trên mặt đất bắt đầu vàng úa, lụi tàn. Từ tháng 3 đến tháng 4, phần đầu rễ củ sẽ phát sinh chồi mới và sinh trưởng phát triển mạnh vào mùa khô. Đến tháng 7, tháng 8 cây ra hoa, kết quả. Mùa quả chín từ tháng 9 đến tháng 12. Theo tài liệu dược liệu cổ truyền, đẳng sâm là loài dược liệu quý, có tác dụng bồi bổ cơ thể, chữa bệnh như nhân sâm (Đỗ Tất Lợi, 2006). Theo nghiên cứu y dược hiện đại, đẳng sâm chứa nhiều saponin, acid amin, glycosid scutellarin, đường... rất tốt cho cơ thể, giúp phục hồi sinh lực, giải tỏa stress, chống lão hóa, tăng cường miễn dịch. Đẳng sâm sinh trưởng, phát triển tốt ở những vùng có độ cao trên 1.000m so với mực nước biển. Đẳng sâm được phân bố và trồng tại 4 xã vùng cao Tây Giang gồm: A Xan, Tr’Hy, Gari, Ch’ơm.
Huyện Tây Giang xác định, hai cây đặc hữu đẳng sâm và ba kích tím là hai cây dược liệu chủ lực của huyện vùng cao, chưa được khai thác triệt để tiềm năng và thế mạnh giúp đồng bào vùng cao thoát nghèo. Tây Giang chỉ có 2 điểm thu mua đẳng sâm chính, chủ yếu ngâm rượu là Cơ sở sản xuất kinh doanh rượu Chính Châu và Cơ sở sản xuất kinh doanh rượu Đức Huy và lượng tiêu thụ có hạn. Là tỉnh điểm được Bộ NN-PTNT lựa chọn, giai đoạn 2019-2020, Quảng Nam quyết tâm xây dựng 3 mô hình OCOP vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Trong số này, có mô hình liên kết chuỗi sản xuất, gắn với chế biến từ củ đẳng sâm huyện Tây Giang, đây là cơ hội rộng mở của việc hình thành vùng đẳng sâm hàng hóa. Cùng với đó, sự ra đời của 3 HTX chuyên về cây dược liệu gồm: HTX Nông nghiệp Ch’ơm, HTX Nông nghiệp dược liệu Tây Giang, HTX Dược liệu Đức Huy Tây Giang là nền tảng, tạo động lực xây dựng các chuỗi giá trị, chuỗi liên kết giúp nâng tầm thương hiệu cây đẳng sâm và nhiều cây dược liệu đặc hữu Tây Giang. Giai đoạn 2018-2019, Tây Giang có 5 sản phẩm tham gia chương trình OCOP thì có tới 3 sản phẩm từ cây đẳng sâm là trà túi lọc đẳng sâm (HTX Nông nghiệp dược liệu Tây Giang), rượu đẳng sâm (Cơ sở sản xuất và kinh doanh rượu Đức Huy) và cao đẳng sâm (HTX Dược liệu Đức Huy Tây Giang).
Sơ chế đẳng sâm tại HTX Dược liệu Đức Huy Tây Giang
Cao đẳng sâm
Cao đẳng sâm của HTX Dược liệu Đức Huy Tây Giang là dòng sản phẩm mới, góp phần mở rộng thị trường, đầu ra cho cây đẳng sâm. Theo HTX Dược liệu Đức Huy Tây Giang, để tạo ra cao đẳng sâm, HTX phải tuyển chọn loại đẳng sâm củ lâu năm, sơ chế, chiết xuất bằng nước tinh khiết để chiết ra những hoạt chất quý từ củ, cô đặc bằng kỹ thuật hiện đại để tạo ra cao. Theo quy trình, để tạo cao đẳng sâm, củ đẳng sâm trải qua rửa sạch, sơ chế, xử lý, cho vào nấu cô đặc tạo cao đẳng sâm, tiếp tục chiết sang lọ thủy tinh cao 70ml, đường kính 30ml, có khối lượng tịnh 83(+,-5)gam, lọ thủy tỉnh được bảo quản trong hộp giấy, dán tem, nhãn mác, có mã vạch. Sản phẩm đã được công bố các thành phần hợp chuẩn hợp quy. Sản phẩm được đóng trong lọ 80g, 100g, 150g, 200g, đựng bên ngoài bằng hộp giấy. Cách dùng :1-2 lần/ngày, mỗi lần 2-4 gam pha vào nước ấm, ngoài ra còn có thể pha trực tiếp với rượu trắng để uống. Sản phẩm có thể dùng cho cả nam lẫn nữ; người suy nhược, mệt mỏi, người làm việc căng thẳng, người lao động nặng, người cần phục hồi sức khỏe sau khi bệnh. Cao đẳng sâm được làm từ 100% củ đẳng sâm Tây Giang, an toàn, không có chất bảo quản hay hóa chất độc hại.
Bà Phạm Thị Diệu Hiền - đại diện HTX Dược liệu Đức Huy Tây Giang cho biết, từ một sản phẩm tươi, thô giá trị kinh tế thấp, mục đích sử dụng không nhiều, thị trường tiêu thụ ít, HTX Dược liệu Đức Huy Tây Giang đã đưa củ đẳng sâm Tây Giang sơ chế, chế biến thành một loại thực phẩm cô đặc được sử dụng cho nhiều tầng lớp xã hội, nhiều loại khách hàng khác nhau dùng để bồi bổ cơ thể, tăng cường sinh lực, làm đẹp cho phụ nữ, chống lão hóa, tăng cường miễn dịch. Hiện, cao đẳng sâm của HTX đã được huyện Tây Giang chấm chọn, đạt 3 sao và tiếp tục dự thi ở cấp tỉnh. HTX hiện giải quyết việc làm thường xuyên và thời vụ cho 11 lao động trên địa bàn từ thu mua, sơ chế, chế biến, đóng gói sản phẩm, đưa đi thị trường tiêu thụ. HTX đã và đang xây dựng, hoàn thiện thương hiệu, nhãn mác, logo, mã vạch và đăng ký sở hữu trí tuệ về nhãn hiệu hàng hóa, đưa sản phẩm vươn ra các cửa hàng xanh, sạch tại Đà Nẵng, Quảng Nam. HTX đã đầu tư nhà xưởng, dây chuyền sản xuất, thiết lập mã truy xuất nguồn gốc QR code, đầu tư tem nhãn…
Trà túi lọc đẳng sâm
Trà túi lọc đẳng sâm là sản phẩm của HTX Nông nghiệp Dược liệu Tây Giang tạo ra trên cơ sở áp dụng khoa học công nghệ, máy móc, thiết bị để sản xuất ra sản phẩm trà túi lọc với thành phần chính từ củ đẳng sâm tươi Tây Giang. Quá trình chế biến giữ nguyên được các thành phần của củ đẳng sâm, tạo sản phẩm có giá trị cao, mang tới cho khách hàng sự tiện lợi. Để tạo ra trà túi lọc, HTX phải đầu tư một máy rửa củ đẳng sâm, 2 máy sấy củ, 1 máy nghiền và ép củ đẳng sâm, máy đóng gói trà túi lọc với tổng giá trị đầu tư khoảng 500 triệu đồng. Theo quy trình, củ đẳng sâm sau khi đưa vào máy rửa dược liệu rửa sạch, sau đó thái lát, sấy khô bằng máy sáy, tiếp tục bỏ máy nghiền, tiếp tục đưa vào máy đóng gói trà túi lọc, cho vào túi bóng, đóng hộp giấy, in logo, nhãn mác, bao bì. Mỗi một hộp trà túi lọc 20 gói, 40gam có giá thành từ 75-80.000 đồng khi đưa ra thị trường.
Theo ông Bùi Nam Chính - cán bộ phụ trách kinh doanh HTX Nông nghiệp dược liệu Tây Giang, trà túi lọc đẳng sâm có công dụng như một thức uống có tính mát, bổ dưỡng vì có 100% thành phần đẳng sâm, phù hợp với các cơ sở nước uống giải khát và cần thiết trong gia đình. Cách dùng, cho 1 túi trà vào 150-200ml nước sôi, để 3-5 phút, có thể dùng làm thức uống hằng ngày. Mỗi hộp trà có khối lượng 40g (20gói x 2g), sử dụng trong vòng 12 tháng, kể từ ngày sản xuất trên bao bì sản phẩm. “HTX chỉ mới ký kết hợp đồng với một vài cơ sở tiêu thụ, tiếp tục đầu tư cho sản phẩm theo hướng sản phẩm OCOP. Khi sản phẩm được công nhận là sản phẩm OCOP thì HTX sẽ tập trung mở rộng thị trường tiêu thụ, đưa sản phẩm vào kênh siêu thị, kênh thực phẩm và đồ uống sạch hay vào thị trường quán café - giải khát trên địa bàn tỉnh. HTX cũng sẽ cho ra đời sản phẩm đẳng sâm sấy khô đóng gói hút chân không” - ông Chính nói.