Nằm dưới chân núi Răng Mèo – ngọn núi linh thiêng của người dân Chăm pa ngàn đời là thung lũng Trà Lý (thuộc địa phận xã Duy Sơn, huyện Duy Xuyên). Ít ai biết được rằng vùng đất mưa bom lửa đạn trong chiến tranh ngày ấy, nay lại trở thành một trong những điểm đến thú vị của du khách bởi những cánh đồng sen bát ngát trải tận chân trời. Những cụ cao niên trong làng nơi đây vẫn còn nhớ huyền thoại về nguồn gốc cây sen tại Trà Lý. Tích kể lại rằng tại Trà Lý ban đầu có một ngôi chùa được bao bọc xung quanh là các hồ nước trong vắt.(Nay là vườn chùa) Trên dòng nước ấy có một chiếc cầu nhỏ bắc ngang làm lối vào chùa (còn được gọi là cầu Tam Bảo). Nơi đây chỉ chuyên trồng sen lấy hoa dâng cúng phật. Dần dà, nhận thấy được giá trị tiềm năng của cây sen nơi đây, người dân đã mạnh dạn bỏ lúa trồng sen Trà Lý và cây sen cũng đã không phụ lòng người đã cho ra thứ hạt sen với hương vị đặc biệt không đâu lẫn được. Từ đó, những hồ sen thơm ngát mênh mông đã trở thành đặc sản riêng của vùng đất xứ Trà này.
Cánh đồng sen Trà Lý
Vì được kết tinh từ đất, nước, khí, trong lành ngay dưới chân Hòn Mặt Rạng của một vùng đất linh thiêng núi Chúa, nên hạt sen Trà Lý được định hình là tròn, chắc mẩy, thơm bùi hơn hẳn các giống sen ở vùng đất khác. Với niềm tự hào ấy, Tổ hợp tác Sen Duy Sơn đã mạnh dạn đầu tư, áp dụng khoa học công nghệ nâng cấp sản phẩm hạt sen với mong muốn mang thương hiệu đặc sản của quê hương mình đến người tiêu dùng để hạt sen Trà Lý không chỉ là hạt ngọc của đất trời mà còn góp phần đổi thay hình hài vóc dáng trên quê hương Duy Sơn anh hùng.
Các sản phẩm từ cây sen đã thành mặt hàng quý của thị trường, hạt sen có giá trị dinh dưỡng cao cũng như sử dụng làm dược liệu. Sen cũng là loại cây có đặc tính thuốc được sử dụng trong y học. Hạt sen Trà Lý có lợi thế là chất lượng được kiểm định an toàn. Sen được trồng trên ruộng dọc triền núi với nguồn nước không bị nhiễm hóa chất, không bị ao tù, xa khu dân cư không bị tác động bởi môi trường sinh hoạt của con người. Quy trình sản xuất hạt sen khô được thực hiện rất chặt chẽ. Hạt sen được thu hoạch từ các cơ sở sản xuất có nguồn gốc, được phân loại, loại bỏ hoàn toàn tạp chất, hạt lép, hạt không đảm bảo chất lượng.. Sau khi phân loại hạt sen và kiểm tra đạt yêu cầu được chuyển sang công đoạn tách vỏ ngoài, việc tách vỏ ngoài được thực hiện nhẹ nhàng không làm hạt dập nát hay bị vỡ. Sau khi tách vỏ, sen được lấy tiêm bằng que nhỏ sao cho hạt không bị vỡ làm đôi và tiêm phải được lấy toàn bộ ra ngoài. Tiếp đến là sen được rửa để loại bỏ toàn bộ tạp chất còn bám vào, để ráo nước và đem sấy khô. Nguồn ước được dùng để rửa sen đáp ứng chỉ tiêu an toàn theo QCVN01:2009/BYT. Hạt sen được sấy khô ở nhiệt độ 45-60ºc trong vòng 18 giờ để hạt sen khô hoàn toàn. Sau khi hạt sen nguội sẽ được đóng gói. Bao bì đóng gói phải đạt yêu cầu theo QCVN12-1:2011/BYT. Tất cả các thiết bị, dụng cụ sản xuất được làm bằng vật liệu săt không gỉ, dễ vệ sinh, khử trùng. Như vậy hành trình để có được sản phẩm sen khô Trà Lý phải qua một công đoạn và được giám sát hết sức chặt chẽ để có được sản phẩm an toàn đến với người tiêu dùng.
Bước đầu, sản phẩm đã thành công với hơn 95% khách hàng đã dùng tin tưởng gắn bó với hạt sen Trà Lý và ngày càng có nhiều du khách biết đến địa điểm du lịch Hương sen trà lý trãi dài gần 100 ha ngay sau lưng khu đền tháp Mỹ Sơn. Sản phẩm được tiêu thụ ở các địa phuong trong tỉnh, tham gia các hội chợ hàng nông sản chất lượng và đang dần bước ra thị trường ngoài tỉnh. Sản phẩm hạt sen sấy khô Trà Lý đang tham gia dự thi chương trình sản phẩm OCOP Quảng Nam năm 2019.