Công đoạn chế biến thủ công, truyền thống của nước mắm Ngọc Lan.
Làng nghề nước mắm truyền thống Tam Thanh hiện có hơn 40 hộ chế biến nước mắm, trong đó có 2 hợp tác xã (HTX) sản xuất nước mắm với 16 thành viên. Trong đó, nước mắm Ngọc Lan bền bỉ đi qua bao nhiêu thời đoạn khốn khó để giữ cho hương vị cho đến tận hôm nay. Thứ mắm Tam Ấp - vốn là tên gọi cũ của mắm Tam Thanh, hình như nay lại sống dậy mạnh mẽ, trong từng món ngon của xứ sở, từ món của biển cả tới những thức hàng đặc sản nổi danh cơm gà Tam Kỳ.
Điều làm nên thương hiệu nước mắm Ngọc Lan chính là khâu sản xuất, chế biến theo quy trình thủ công truyền thống, không sử dụng bất cứ chất bảo quản hay chất phụ gia nào. Nguyên liệu để tạo nên nước mắm là cá cơm. Cá cơm sau khi thu mua tại biển Tam Thanh về được đưa vào vại muối với phương thức thủ công truyền thống. Chị Trần Thị Ngọc Lan - chủ cơ sở nước mắm Ngọc Lan chia sẻ: "Để tạo ra nước mắm ngon đầu tiên phải chọn cá tươi, đều, vừa, không to quá cũng không nhỏ quá, sau đó phải chọn muối. Muối chọn hạt vừa, trắng, sạch thì nước mắm mới ngon rồi trộn đều với muối sau đó ủ vào chum, thời gian ủ từ 10 đến 12 tháng sẽ chuyển qua màu cánh gián thì khi ấy những mẻ nước mắm đầu tiên sẽ được mang ra chắt lọc và đưa vào chai thủy tinh loại chai từ 350ml đến 500ml, rồi cho vào máy đóng nắp và đưa vào đi tiêu thụ trên thị trường". Chị Lan cho biết thêm, hiện nay mỗi ngày cơ sở Ngọc Lan của chị sản xuất khoảng 200 lít nước mắm, với các loại nước mắm, tính trung bình giá bán 65.000 đồng/500ml. Ngoài sản phẩm nước mắm truyền thống, cơ sở Ngọc Lan cũng như nhiều hộ khác tại Tam Thanh còn có các sản phẩm khác như: mắm ruốc, mắm ngắn ngày, cá - mực khô các loại. Đặc biệt là trong dịp Tết Nguyên đán, lượng nước mắm đưa ra thị trường tiêu thụ tăng cao hơn so với cùng kỳ các năm trước, trung bình tại làng nghề nước mắm Tam Thanh, mỗi hộ chế biến từ 700 đến 800 lít, một số hộ có thương hiệu được nhiều khách hàng đặt mua thì lượng tiêu thụ lên tới 2.000 lít.
Chị Ngọc Lan cho biết thêm: Cơ sở của chị đã đưa sản phẩm tham dự các hội chợ, triển lãm từ trong và ngoài tỉnh, nước mắm Ngọc Lan luôn nhận được sự đánh giá cao về chất lượng, mẫu mã từ người tiêu dùng. Chọn sản phẩm nước mắm để triển khai OCOP với quyết tâm mở ra hướng đi mới nhằm lưu giữ và phát huy giá trị làng nghề truyền thống, nước mắm Ngọc Lan đang từng bước chinh phục những thực khách khó tính nhất nhiều nơi.
Ông Lê Ngọc Ty - Phó chủ tịch UBND xã Tam Thanh cho biết "Làng nghề nước mắm truyền thống Tam Thanh đã dần phát triển thương hiệu ra thị trường, nhờ vậy nhiều hộ dân đã vươn lên thoát nghèo, có nguồn thu nhập ổn định và giải quyết được công ăn việc làm cho nhiều lao động địa phương. Hiện nay, nhiều hộ làm mắm Tam Thanh đã nắm bắt ý tưởng mới về kinh doanh, đổi mới mẫu mã, sản xuất nhiều chủng loại. Với việc sản phẩm được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh, không riêng đối với sản phẩm nước mắm Ngọc Lan, các sản phẩm làng nghề truyền thống sẽ có cơ hội tiếp cận, mở rộng thị trường, khẳng định chất lượng sản phẩm. Trong thời gian tới, địa phương sẽ tạo điều kiện cho các cơ sở nước mắm quảng bá hình ảnh mỗi khi có các sự kiện Hội chợ xuân, Hội chợ sản phẩm nông nghiệp, các hội thảo có liên quan...